Tree – in – bud – sign

Dấu hiệu chồi cây là dấu thấy được trên hình CT phổi cắt mỏng. Đó là các nốt đậm độ mô mềm, giới hạn rõ ởtrung tâm tiểu thùy, nhỏ(đường kính 2-4mm), ở ngoại vi (cách bềmặt màng phổi 3-5mm) kết hợp với mở phân nhánh dạng đường, có hơn một vị trí phân nhánh kế tiếp nhau, giống như chồi cây (hình 1, 2).

                       A                                                                           B
Hình 1. A: Hình chụp một cành cây từmột  cây đang đâm chồi vào mùa xuân. B : Hình CT cắt mỏng ở bệnh nhân  nam 29 tuổi bị leukemia dòng tủy cấp sau khi ghép tủy xương. Bệnh nhân có bệnh sử sốt và ho. Hình ảnh thấy nhiều nốt trung tâm tiểu thùy nhỏ đậm độ mô mềm kết hợp với mờ phân nhánh dạng đường (mũi tên). Ghi nhận tương tự về hình thái như hình chụp chồi cây (hình A). Xét nghiệm huyết thanh xác định nhiễm Mycoplasma pneumoniae.

GIẢI THÍCH
Dãng chồi cây biểu hiện sự nén chặt trong lòng tiểu phếquản chất nhầy, mủ hoặc dịch, tạo ra ranh giới đường đi phân nhánh bình thường không nhìn thấy được của đường khí ngoại biên. Ngoài ra, dãn và dày thành đường khí ngoại biên và viêm quanh tiểu phế quản có thể góp phần nhìn rõ các tiểu phếquản bị tổn thương. Trên mô bệnh học, hình ảnh chồi cây tương ứng rõ rệt với sựhiện diện của bít tắt đường khí nhỏ bởi chất nhầy, mủ hoặc dịch; dãn tiểu phế quản, dày thành tiểu phếquản và viêm quanh tiểu phếquản.

BÀN LUẬN
Dấu hiệu chồi cây đã trởthành một thuật ngữmô tảphổbiến cho nhiều bệnh đường khí ngoại biên khác nhau trong đó có bít tắt bởi chất nhầy, dãn phếquản và dày thành phếquản. Ngoài ra, có thể có các dấu hiệu gián tiếp của bệnh lý tiểu phế quản như ứkhí, đông đặc hạ phân thùy. Dạng chồi cây đặc biệt thấy rõ trên CT cắt
mỏng. Không nhìn thấy được trên X quang ngực quy ước.
Hình ảnh dấu hiệu chồi cây liên quan chặt chẽ với giải phẫu của tiểu thùy phổi thứ cấp. Mổi tiểu thùy thứcấp được cung cấp bởi một tiểu phếquản tiểu thùy và động mạch tiểu thùy nằm ởtrung tâm tiểu thùy. Trong trường hợp bình thường, tiểu phế quản trong tiểu thùy đường kính nhỏ hơn  1mm và không nhìn thấy được trên CT.
Tuy nhiên, các tiểu phếquản bệnh lý bị nút bởi chất nhầy, dày thành và dãn, có thể nhìn thấy trên CT cắt mỏng, thường biểu  hiện hiện tượng chồi cây.
Dấu hiệu chồi cây chủyếu từng được dùng đểmô tảcác bất thường thấy trên CT ở bệnh nhân có sựlan theo đường nội phế quản của lao phổi. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, người ta càng thấy rõ rằng dấu hiệu chồi cây trên Ct không đặc hiệu cho  một bệnh lý phổi riêng biệt mà có thểgặp ởrất nhiều bệnh lý, chủyếu là nhiễm trùng, cũng nhưtrong các bệnh lý miễn dịch, bẩm sinh, u, hít phải chất kích thích và các bệnh lý vô căn.
Các bệnh lý nhiễm trùng phổi có tổn thương đường khí nhỏlà nguyên nhân thường gặp nhất của dấu hiệu chồi cây. Bất kỳmột vi sinh vật nhiễm trùng nào gồm vi khuẩn, mycobacterium, virus, ký sinh trùng và nấm, có thểtổn thương đường khí nhỏvà gây ra dạng chồi cây. Trong bệnh lý nhiễm trùng phổi, dấu hiệu chồi cây thường gặp nhất ởbệnh nhân lao lan theo đường nội phếquản. Ởbệnh nhân lao phổi, dạng chồi cây đặc trưng nhất, nhưng đặc điểm CT của sựlan truyền nội phế quản hoạt tính không đặc hiệu và có thể gặp ở72% bệnh nhân có bệnh đang hoạt  động. Trên xét nghiệm mô bệnh học, mờdạng chồi cây trên CT tương ứng với các chất  bả đậu trong đường khí nhỏ. Búi tận cùng của dạng chồi cây có thểbiểu hiện viêm với chất bả đậu trong các tiểu phếquản hô hấp và các ống phếnang, trong khi cuống có thểlà chất bả đậu trong tiểu phếquản tận. Tương tự, sựlan tỏa theo phếquản của các mycobacterium không điển hình hoặc vi trùng sinh mủcó thểdẫn đến mờ dạng chồi cây (hình 2). Ít gặp hơn, dấu hiệu chồi cây thấy trong nhiễm nấm và virus (chẳng hạn, aspergillus xâm lấn đường khí) và viêm phổi Pneumocystis carini.
Dấu hiệu chồi cây cũng là dấu thường gặp trên CT cắt mỏng ởbệnh nhân viêm toàn tiểu phếquản lan tỏa. Trên  mô bệnh học, mờphân nhánh dạng đường và dạng nốt có phân bốtrung tâm tiểu thùy trên CT tương ứng với dày thành và dãn phếquảnkèm nút nhầy trong lòng. Ngoài ra, một sốbệnh lý bẩm sinh có thểgây bệnh đường khí nhỏ, thấy có dạng chồi cây. Trong bệnh nhân xơnang, các tiểu phếquản dày thành bịlấp đầy mủhoặc chất nhầy thường thấy mờdạng nốt trung tâm tâm tiểu thùy và phân nhánh trên CT, thường kết hợp với dãn phếquản trung tâm.
Các dâu hiệu tương tựcó thểt hấy ởbệnh nhân bịnhiễm trùng đường hkí nhỏ mạn tính do hội chứng nhung mao loạn động, hội chứng móng vàng, tình trạng suy giảm miễn dịch bẩm sinh. Lymphoma phổi nguyên phát từng được báo cáo mới đây tuy hiếm gặp nhưng là một chẩn đoán phân biệt quan trọng đối với dạng chồi cây. Tổn thương phổi do lymphoma có thểcó dấu hiệu X quang tương tựviêm tiểu phếquản.
Tóm lại, dấu hiệu chồi cây là đặc trưng và dễ phát hiện trên CT phổi cắt mỏng ởbệnh nhân có bệnh lý đường khí nhỏ. Đó là một dấu hiệu hữu ích, trong bối cảnh lâm sàng và cận lâm sàng thích hợp, hấu nhưluôn hướng đến bệnh lý viêm đường khí nhỏ.
                                                                                            

  Bs Cao Thiên Tượng
Dịch từ :
Edith Eisenhuber, MD. The Tree-in-Bud Sign. Radiology, March 2002: 222, 771-772.